Ένα κοινό σκηνικό είναι το παιδί σας να φωνάζει από την κρεβατοκάμαρά του στη μέση της νύχτας και να το βρίσκετε μαζεμένο και φοβισμένο εξαιτίας κάποιου εφιάλτη. Οι εφιάλτες μπορούν να προκαλέσουν μεγάλη αναστάτωση στον ύπνο ολόκληρης της οικογένειας, καθώς χάνεται η απόλαυση ενός ξεκούραστου ύπνου. Το παιδί μπορεί να αντιστέκεται να κοιμηθεί, εκτός αν είναι στο κρεβάτι της μαμάς και του μπαμπά με τα φώτα αναμμένα.
Τι ακριβώς όμως είναι οι εφιάλτες;
Ένας εφιάλτης είναι ένα τρομακτικό όνειρο που ενέχει έναν φανταστικό κίνδυνο. Αυτός ο φανταστικός κίνδυνος συχνά αναγκάζει τα παιδιά να ξυπνούν φοβισμένα και να αναζητούν την ασφάλεια και την θαλπωρή. Οι εφιάλτες γενικά ξεκινούν συνήθως μεταξύ των τριών και των έξι ετών. Όταν ένα παιδί ξυπνά από έναν εφιάλτη κατά τη διάρκεια του σταδίου REM ύπνου, οι ανησυχητικές εικόνες του “κακού” ονείρου είναι ακόμα ζωντανές και μπορούν να φαίνονται αληθινές στο παιδί.
Οι εφιάλτες είναι διαφορετικοί από τους νυχτερινούς τρόμους, οι οποίοι είναι λιγότερο συνηθισμένοι. Σε αντίθεση με τους εφιάλτες, οι νυχτερινοί τρόμοι εμφανίζονται κατά τις πρώτες ώρες ύπνου, στον ελαφρύ ύπνο και προκαλούν στα παιδιά έντονες αντιδράσεις (ουρλιαχτά, ιδρώτα, ταχυπαλμία κ.τ.λ.) ενώ κοιμούνται ακόμα. Οι νυχτερινοί τρόμοι διαφέρουν επίσης από τους εφιάλτες, καθώς είναι δύσκολο να ξυπνήσει ένα παιδί από αυτούς. Όταν το παιδί ξυπνήσει δεν θυμάται απολύτως τίποτα για το επεισόδιο που του προκάλεσε τον τρόμο.
Οι νυχτερινοί φόβοι και οι εφιάλτες είναι μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξης των παιδιών, καθώς αναπτύσσονται οι φαντασιώσεις τους και τα παιδιά αρχίζουν να καταλαβαίνουν ότι υπάρχουν πράγματα που μπορούν να τα βλάψουν. Υπάρχουν φορές που οι φόβοι και οι εφιάλτες είναι αποτέλεσμα μιας τρομακτικής εμπειρίας, όπως ένας φόβος από ένα μεγάλο σκυλί μέχρι ένα τροχαίο που μπορεί να παρακολούθησε στις ειδήσεις. Όμως κάποιες άλλες φορές φαίνεται να εμφανίζονται από το πουθενά. Οι συγκρούσεις μέσα στην οικογένεια και το άγχος των γονέων παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο. Οτιδήποτε κάνει ένα παιδί πιο συναισθηματικά ευάλωτο, κάνει τους φόβους του χειρότερους και το κάνει να αισθάνεται περισσότερο άγχος.
Τα παιδιά έχουν επίσης, συνήθως διαφορετικούς φόβους σε διαφορετικά αναπτυξιακά στάδια. Τα μικρά παιδιά συχνά φοβούνται τα τέρατα και άλλα φανταστικά πλάσματα, ενώ τα μεγαλύτερα παιδιά είναι πιο πιθανό να φοβούνται μην πληγωθούν από πιο ρεαλιστικούς κινδύνους, όπως οι διαρρήκτες ή μια φυσική καταστροφή.
Με ποιους τρόπους μπορούμε να διαχειριστούμε καλύτερα τους εφιάλτες;
Ακούστε και καταλάβετε: Προσπαθήστε να καταλάβετε τους φόβους του παιδιού σας. Μην απορρίπτετε ή μη γελάτε με αυτά που σας εκφράζει. Καθησυχάστε το. Επικοινωνήστε την ιδέα της ασφάλειας ξανά και ξανά.
Διδάξτε δεξιότητες αντιμετώπισης: Και συζητήστε εναλλακτικούς τρόπους αντίδρασης. Μπορείτε να του πείτε ότι είναι γενναίο, οτι του έχετε εμπιστοσύνη, ότι μπορεί να τα καταφέρει και οτι με θετικές σκέψεις ο φόβος μπορεί να εξαφανιστεί. Θα μπορούσατε να συζητήσετε κάτι για το οποίο εσείς φοβάστε και πώς το αντιμετωπίζετε. Επίσης, δώστε παραδείγματα αντιμετώπισης, διαβάζοντας ιστορίες για παιδιά που φοβούνται και τελικά νικούν και κατακτούν τους φόβους τους.
Διασκεδάστε στο σκοτάδι: Κάντε την παραμονή στο σκοτάδι διασκεδαστική! Παίξτε με τα φώτα. Κάντε ένα κυνήγι θησαυρού και ψάξτε για πράγματα που λάμπουν στο σκοτάδι.
Χρησιμοποιήστε τη φαντασία σας: για να πολεμήσετε φανταστικούς φόβους, όπως τα τέρατα. Πολλές οικογένειες έχουν εφεύρει το “ειδικό εξολοθρευτικό σπρέι για τέρατα”. Όποτε είναι δυνατόν, επιτρέψτε στο παιδί σας να συμμετέχει ενεργά στην εξεύρεση λύσεων. Έτσι θα αποκτήσει την αίσθηση του ελέγχου και θα ενδυναμωθεί η αυτοπεποίθησή του.
Ένα ζωάκι για παρέα: Μερικά παιδιά νιώθουν ασφάλεια έχοντας για παρέα ένα κατοικίδιο ζώο κοντά τους κατα τη διάρκεια του νυχτερινού ύπνου (ακόμη και μια γυάλα με ψαράκια μπορεί να βοηθήσει)!
Φωτάκι νυκτός: Τα νυχτερινά φώτα είναι ωραία, όσο δεν εμποδίζουν το παιδί να κοιμηθεί. Κάτι άλλο που μπορείτε να δοκιμάσετε είναι να αφήσετε την πόρτα του υπνοδωματίου ανοιχτή, έτσι ώστε το παιδί σας να μην αισθάνεται απομονωμένο από την υπόλοιπη οικογένεια.
Αποφύγετε τρομακτικές τηλεοπτικές εκπομπές και ηλεκτρονικά παιχνίδια ή ιστορίες που μορεί να προκαλέσουν φόβο.
Τεχνικές Χαλάρωσης: Διδάξτε τεχνικές χαλάρωσης στο παιδί σας για να χαλαρώνει πριν τον ύπνο και να κοιμάται ήρεμα. Για παράδειγμα, μπορείτε να του πείτε να φανταστεί ένα μέρος όπου του αρέσει και χαλαρώνει, όπως μια παραλία ή οτιδήποτε άλλο. Αυτό θα του δώσει κάτι άλλο για να σκεφτεί ενώ βρίσκεται στο κρεβάτι και θα του αποσπάσει την προσοχή από τις τρομακτικές σκέψεις του.
Συζητήστε τους φόβους του κατά τη διάρκεια της ημέρας: Συζητήστε με το παιδί σας για τους φόβους του κατά τη διάρκεια της ημέρας και πώς μπορεί να είναι λιγότερο φοβισμένο τη νύχτα. Επιπλέον, ενισχύστε την αυτοπεποίθηση του παιδιού σας κατά τη διάρκεια της ημέρας. Όσο αισθάνεται ασφαλές κατά τη διάρκεια της ημέρας, τόσο πιο ασφαλές θα αισθάνεται τη νύχτα.
Καθορίστε όρια: Την ίδια στιγμή που καθησυχάζετε το παιδί σας, χρειάζεται να καθορίσετε και τα όρια. Ο καθορισμός ορίων είναι απαραίτητος για να αποφευχθεί η ενίσχυση της συμπεριφοράς του παιδιού σας “ως φοβισμένο παιδί”. Ενθαρρύνετε επίσης, την κατάλληλη συμπεριφορά π.χ. να του υπενθυμίζετε ότι δεν χρειάζεται να κλαίει και να σας φωνάζει κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Παραμένει στο κρεβάτι του: Μην ενθαρρύνετε το παιδί σας να φύγει από το κρεβάτι. Χρειάζεται να παραμείνει στο κρεβάτι και να ανακαλύψει ότι είναι πραγματικά ασφαλές και οτι με τη δική του δύναμη μπορεί να ξεπερνά τους φόβους του. Είναι προτιμότερο να μείνετε μαζί του στο δωμάτιό του από ό,τι να έρθει στο δικό σας. Εάν το παιδί σας είναι πολύ φοβισμένο για να παραμείνει στο δωμάτιό του μόνο, είναι εντάξει να μείνετε περιστασιακά μαζί του μέχρι να κοιμηθεί. Μην το κάνετε αυτό όμως πολύ συχνά ή ακόμα και δύο διαδοχικές νύχτες, καθώς έτσι μπορεί να αρχίσει να εξαρτάται από την παρουσία σας. Εάν το παιδί σας σηκωθεί στη μέση της νύχτας και έρθει στο δωμάτιό σας, είναι καλύτερο να το πάτε πίσω στο δωμάτιό του και να το βάλετε ήρεμα στο κρεβάτι του.
Κάντε συχνούς ελέγχους: Εάν το παιδί σας είναι πολύ αγχωμένο όταν φεύγετε από το δωμάτιο τότε ελέγξτε το συχνά. Είναι καλύτερα να το ελέγχετε σε ένα προβλέψιμο πρόγραμμα, κάθε 5 ή 10 λεπτά, έτσι ώστε ο ερχομός σας και ο καθησυχασμός που του προσφέρετε να μην βασίζεται σε κάποιο κλάμα του ή κάλεσμά του.
Σύστημα Επιβράβευσης: Ορισμένα παιδιά ενισχύονται επειδή φοβούνται τη νύχτα, καθώς δέχονται μεγάλη προσοχή λόγω του φόβου τους. Εάν συμβαίνει αυτό, αλλάξτε το σενάριο. Πείτε του πόσο περήφανοι είστε γι’ αυτό που είναι τόσο γενναίο μέχρι τώρα. Ορίστε ένα σύστημα επιβράβευσης π.χ. να κερδίζει κάποια αυτοκόλλητα που είναι γενναίο και κοιμάται μόνο του. Αφού κερδίσει ένα συγκεκριμένο αριθμό αυτοκόλλητων, μπορείτε να τα ανταλλάξετε με κάτι που θα το ευχαριστήσει πολύ π.χ. βόλτα με το ποδήλατο σε ένα ωραίο εξοχικό μέρος, σινεμά κ.τ.λ.
Πώς πρέπει να αντιδράσω στους εφιάλτες του παιδιού μου;
Το παιδί σας θα χρειαστεί υποστήριξη μετά από έναν εφιάλτη. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα μικρότερα παιδιά. Καθώς το παιδί σας μεγαλώνει, όμως, θα αρχίσετε να του διδάσκετε δεξιότητες αντιμετώπισης που μπορεί να χρησιμοποιήσει όταν είναι ανήσυχο ή φοβισμένο. Μπορεί να μην είστε πάντα εκεί όταν έχει ένα κακό όνειρο, όπως στην περίπτωση που κοιμάται σε φίλους ή σε μια κατασκήνωση. Ανεξάρτητα από το πόσο μεγάλο είναι το παιδί σας, η υποστήριξη και η διαβεβαίωση ότι το κατανοείτε πρόκειται να το συντροφεύει και να το βοηθάει να αισθάνεται ασφαλές όπου κι αν βρίσκεται.
Υπάρχουν επίσης πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να βοηθήσετε το παιδί σας. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τεχνικές χαλάρωσης οι οποίες αποτελούν σημαντικό εργαλείο για έναν καλό και όμορφο ύπνο.
Ειδικά με τα μικρότερα παιδιά, ένα αντικείμενο ασφαλείας, όπως ένα αγαπημένο λούτρινο ή μια κουβέρτα μπορεί να βοηθήσει ένα παιδί να αισθάνεται χαλαρό και ασφαλές στο κρεβάτι.
Επίσης, μπορείτε να κρεμάσετε μια όμορφη ονειροπαγίδα πάνω από το κρεβάτι του η οποία θα πιάνει στα δίχτυα της τα «κακά όνειρα».
Τέλος, μπορεί το παιδί σας να ζωγραφίσει τις εικόνες από τον εφιάλτη του, να τσαλακώσει ή να σκίσει σε λωρίδες τη ζωγραφιά και στη συνέχεια να την πετάξει στα σκουπίδια. Έτσι θα νιώσει ότι έχει τον έλεγχο και οτι μπορεί να διώξει μακριά τους εφιάλτες μια για πάντα.
Όποιον τρόπο κι αν ακολουθήσετε το σημαντικό είναι να παραμείνετε συνδεδεμένοι μαζί του με αγάπη, κατανόηση και υποστήριξη!
Recie Saunders MD, "A Parent's Guide to Understanding Children's Dreams and Nightmares", Whitaker House, 2017.
Judith A. Owens MD, Jodi A. Mindell PhD, "Take Charge of Your Childs Sleep - The All in One Resource for Solving Sleep Problems in Kids and Teens", Marlow and Company, 2005.
Richard Ferber M.D., "Solve Your Child's Sleep Problems", Touchstone, 2006.
