Ενώ η εμπειρία του τοκετού βιώνεται από κάποιες γυναίκες ως μια έντονη, μοναδική, θετική, εκστατική εμπειρία, από άλλες γυναίκες βιώνεται αρνητικά κι ακόμη χειρότερα μπορεί να αποτελέσει μια τραυματική εμπειρία.
Ως τραυματική εμπειρία μπορεί να χαρακτηριστεί οποιοδήποτε βίωμα ανακινεί την απειλή του θανάτου ή της σωματικής ακεραιότητας ενός ατόμου ή ενός οικείου του ατόμου.
Κατά την διάρκεια του τοκετού, το ζευγάρι βρίσκεται σε μια ευαίσθητη φάση, καθώς διακατέχεται από ανάμεικτα συναισθήματα. Η χαρά κι ο ενθουσιασμός για τον επικείμενο τοκετό μπορεί να συνυπάρχει με άγχος κι αγωνία για την εξέλιξη του τοκετού αλλά και την γέννηση του παιδιού. Όταν η εμπειρία του τοκετού βιωθεί ως έντονα στρεσογόνος είναι πιθανό να γίνει τραυματική και να εκδηλωθεί ως Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (ΔΜΣ) μετά τον τοκετό.
Κάποιες γυναίκες δεν έχουν ΔΜΣ αλλά παρουσιάζουν κάποια από τα συμπτώματα της ΔΜΣ ως αποτέλεσμα δυσάρεστης εμπειρίας τοκετού, γεγονός που τους προκαλεί έντονη και επίμονη δυσφορία. Η ΔΜΣ μπορεί να παρουσιαστεί και στους συντρόφους των γυναικών, ως μάρτυρες ενός τραυματικού τοκετού.
Η συχνότητα των γυναικών με ΔΜΣ είναι μεταξύ 1.5% – 9%, ενώ φαίνεται ότι ένα ποσοστό 10.5% – 30% ονομάζει τραυματική την εμπειρία του τοκετού, χωρίς όμως να πληρεί όλα τα κριτήρια. Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM – IV), τα κριτήρια για την ΔΜΣ είναι η αναβίωση της εκδήλωσης, η αποφυγή ερεθισμάτων που σχετίζονται με το τραύμα και η αυξημένη διέγερση. Τα συμπτώματα θα πρέπει να έχουν διάρκεια τουλάχιστον ένα μήνα και να δυσκολεύουν την καθημερινότητα της γυναίκας.
Ο στρεσογόνος παράγοντας κατά τον τοκετό μπορεί να είναι ένα πραγματικά απειλητικό για την ζωή γεγονός ή ένα συμβάν που βιώνεται ως απειλητικό, όπως είναι η απώλεια του ελέγχου, της αξιοπρέπειας, ένα εχθρικό ή αρνητικό περιβάλλον, η έλλειψη βοήθειας ή η έλλειψη πληροφορημένης συγκατάθεσης σε ιατρικές πράξεις, όπου η γυναίκα αισθάνεται φόβο, έλλειψη ελέγχου και τρόμο.
Οι γυναίκες που έκαναν καισαρική τομή είναι πιο πιθανό να παρουσιάσουν συναισθήματα θλίψης, αποτυχίας, μειωμένης αυτό-εκτίμησης και απώλειας. Κάποιες γυναίκες βιώνουν την καισαρική τομή ως μια μορφή βίας ή και βιασμού.
Μελέτη αναφέρει ως βασικό εκλυτικό παράγοντα εμφάνισης ΔΜΣ την μη προγραμματισμένη καισαρική τομή και την ψηλή ευαισθησία στον πόνο.
Άλλοι παράγοντες κινδύνου για ΔΜΣ μετά τον τοκετό αποτελούν ο παρατεταμένος ή/και επώδυνος τοκετός, η αίσθηση απώλειας ελέγχου, η επείγουσα καισαρική τομή, υψηλού βαθμού ιατρική παρέμβαση, απρόσωπη μεταχείριση ή δυσκολίες σε σχέση με τη στάση των επαγγελματιών υγείας, αδιαφορία για τις επιθυμίες της επιτόκου, απουσία ιδιωτικότητας και σεβασμού, φόβος για την ασφάλεια του εμβρύου, ελλιπής στήριξη και φροντίδα μετά τον τοκετό, προηγούμενο τραυματικό ιστορικό (π.χ. στην παιδική ηλικία, σε προηγούμενο τοκετό, ενδοοικογενειακή βία), θνησιγένεια, γέννηση παιδιού με βλάβη, παραμονή του νεογνού σε μονάδα εντατικής νοσηλείας.
Είναι σημαντικό, επίσης, να γίνεται διαχωρισμός της ΔΜΣ μετά τον τοκετό και της επιλόχειου κατάθλιψης, αν και κάποια συμπτώματα είναι κοινά και πολύ συχνά μπορεί να συνυπάρχουν, καθώς όταν η νέα μητέρα έχει ΔΜΣ απομονώνεται, αισθάνεται ότι δεν έχει στήριξη κι αυτό είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε καταθλιπτικά συναισθήματα. Παρ’ όλ’ αυτά η ΔΜΣ μετά τον τοκετό χρειάζεται ξεχωριστή και ειδική αντιμετώπιση από την επιλόχειο κατάθλιψη.
Οι επαγγελματίες υγείας και ειδικότερα οι μαίες οφείλουμε να είμαστε κοντά στο ζευγάρι και το έμβρυο/νεογνό, με σεβασμό κι υπομονή, προστατεύοντας το πολύτιμο ταξίδι του τοκετού και της γέννησης!
