Γνωρίζετε τα αντανακλαστικά του νεογνού;

Κύρου Μαίρη

MSc, Μαία – Σύμβουλος Ομάδων Εγκύων και Λεχωίδων

Τα νεογέννητα έχουν κάποιες αντιδράσεις που είναι αντανακλαστικές, γίνονται δηλαδή ακούσια και χωρίς να μπορούν να τις ελέγξουν. Αυτές οι αντανακλαστικές κινήσεις είναι χαρακτηριστικό της ανθρώπινης εξέλιξης για την επιβίωση των νεογνών. Κάποιες απο αυτές τις παρατηρούμε για λίγες εβδομάδες μετά την γέννηση και κάποιες παραμένουν περισσότερο διάστημα. Τα νεογνικά αντανακλαστικά βοηθούν τους γονείς να ανταποκρίνονται πιο άμεσα στις ανάγκες των βρεφών τους.

Ποιά είναι όμως αυτά τα νεογνικά αντανακλαστικά;

Αντανακλαστικό προσανατολισμού

Το νεογέννητο γυρίζει το κεφάλι του προς την μεριά του ερεθίσματος, ανοίγοντας το στόμα του. Ερεθίσματα που προκαλούν αυτό το αντανακλαστικό είναι το άγγιγμα/χάδι στο μάγουλο ή την γωνία του στόματος. Είναι εμφανές, επίσης, όταν το νεογέννητο πεινάει και αναζητά το στήθος. Είναι απαραίτητο αντανακλαστικό για τον θηλασμό. Φυσιολογικά παραμένει περίπου 4 μήνες.

Αντανακλαστικό πιπιλίσματος ή θηλασμού

Το πιπίλισμα το παρατηρούμε και στα έμβρυα, όπου αρκετά συχνά τα βλέπουμε στον υπέρηχο να πιπιλούν τον αντίχειρά τους. Το ερέθισμα για την έναρξη του πιπιλίσματος είναι η επαφή θηλής ή δαχτύλου στην οροφή του στόματος του νεογνού (υπερώα). Επομένως, το αντανακλαστικό του πιπιλίσματος είναι επίσης απαραίτητο για την θηλαστική κίνηση. Αν και το πιπίλισμα είναι αντανακλαστική κίνηση, ωστόσο, δεν γίνεται το ίδιο αποτελεσματικά από όλα τα νεογέννητα. Φυσικά με την κατάλληλη συμβουλευτική και πρακτική, όλα τα νεογνά κατακτούν τελικά αυτό το αντανακλαστικό.

Το αντανακλαστικό του Μοro ή αντανακλαστικό “εναγκαλισμού”

Είναι πολύ πιο έντονο τον πρώτο μήνα ζωής του νεογνού και περίπου στους 3 – 4 μήνες εξαφανίζεται. Συμβαίνει ως αντίδραση σε απότομες κινήσεις (π.χ. ξεντύνω βρέφος), από έναν δυνατό θόρυβο ή ακόμη και σε έντονο κλάμα του νεογνού/βρέφους. Όταν το νεογνό βρίσκεται σε ανάσκελη θέση, ένα έντονο ερέθισμα προκαλεί απότομο άνοιγμα και τέντωμα των χεριών, τα οποία στην συνέχεια κλείνουν σαν να πρόκειται κάποιον να αγκαλιάσουν. Με αυτόν τον τρόπο το παιδί εκφράζει την έκπληξή του και η ενστικτώδης αντίδραση του γονιού είναι να το πάρει αγκαλιά για να το ηρεμήσει και να το ανακουφίσει.

Το τονικό αντανακλαστικό του αυχένα

Είναι ένα αντανακλαστικό που εμφανίζεται γύρω στην 13η εβδομάδα μετά τη σύλληψη και συνήθως ολοκληρώνεται κατά την ηλικία των 6 – 7 μηνών. Κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης σε αυτό το αντανακλαστικό οφείλονται οι κλωτσιές και οι κινήσεις του εμβρύου. Αυτές οι πολύ πρώιμες κινήσεις βοηθούν στην ανάπτυξη του μυϊκού τόνου. Κατά την διάρκεια του τοκετού, επιτρέπει στο έμβρυο να κάνει κινήσεις που το βοηθούν να περάσει από το γεννητικό κανάλι.

Στο νεογνό θα παρατηρήσουμε οτι όταν το κεφάλι του στρέφεται προς τα αριστερά, το αριστερό χέρι και πόδι θα ισιώσουν, ενώ το δεξί χέρι και πόδι θα λυγίσουν. Εάν το κεφάλι στραφεί προς τα δεξιά, θα συμβεί η αντίθετη κίνηση.

Αντανακλαστικό Πλάγιας Κάμψης Κορμού

Μαζί με το αυχενικό αντανακλαστικό, το αντανακλαστικό πλάγιας κάμψης κορμού βοηθά στην διαδικασία του τοκετού. Μετά την γέννησή του, το αντανακλαστικό αυτό είναι απαραίτητο για να
αναπτύξει το βρέφος την ισορροπία και το συντονισμό που χρειάζεται, προκειμένου να έρπει και να μπουσουλά. Είναι, επίσης, συνδεδεμένο με τη λειτουργία της ουροδόχου κύστης. Εμφανίζεται γύρω στην 20η εβδομάδα εγκυμοσύνης κι εξαλείφεται κατά την διάρκεια του 2ου μήνα.

Το αντανακλαστικό της σύλληψης ή γραπώματος

Το βλέπουμε από την πρώτη στιγμή της γέννησης. Αν χαιδέψουμε την παλάμη του νεογνού, τότε αυτόματα κλείνει το χέρι του και γραπώνει το δάχτυλό μας χωρίς να το αφήνει. Μάλιστα, το σφίξιμο είναι τόσο δυνατό που θα μπορούσαμε να σηκώσουμε το νεογνό πάνω, κρατώντας το μόνο από τα χέρια του. Παρατηρούμε το αντανακλαστικό αυτό εως και 3 – 4 μήνες μετά την γέννηση. Από τους 4 μήνες ένα βρέφος με φυσιολογική νευρολογική ανάπτυξη θα πρέπει να μπορεί να ανοίγει με την θέλησή του την παλάμη του και να αφήνει ένα αντικείμενο να πέσει κάτω.

Το αντανακλαστικό Babinski

Ένα αντανακλαστικό που διαρκεί για μεγάλο διάστημα, τουλάχιστον μέχρι τα 2 έτη. Το παρατηρούμε όταν αγγίζουμε την πατούσα του βρέφους. Τότε το μεγάλο δάχτυλο εκτείνεται προς τα πάνω ενώ τα υπόλοιπα δάχτυλα ανοίγουν μεταξύ τους και προς τα έξω.

Το αντανακλαστικό του βηματισμού

Είναι από τα πρώτα αντανακλαστικά που ελέγχονται σε ένα νεογέννητο. Κρατάμε το νεογνό όρθιο με τα πόδια να ακουμπάνε σε μια σταθερή επιφάνεια και παρατηρούμε το νεογνό να βαδίζει, να “περπατάει” πάνω στην επιφάνεια. Εξαλείφεται συνήθως στον 2ο μήνα.

Συμπερασματικά

• Αντανακλαστικές κινήσεις υπάρχουν στο έμβρυο και το νεογέννητο.
• Συγκεκριμένα αντανακλαστικά επιτρέπουν τις απαραίτητες κινήσεις του εμβρύου για την κάθοδο από τον γεννητικό σωλήνα κατά τον τοκετό.
• Η παρουσία τους μέχρι μια συγκεκριμένη περίοδο ζωής αποτελεί δείκτη φυσιολογικής νευρολογικής ανάπτυξης του νεογνού και του βρέφους.